Curaçao is een rechtsstaat. Dit betekent dat de samenleving functioneert binnen een kader van wetten en normen. Soms hebben deze regels onvoorziene gevolgen die bij het opstellen van de wetgeving niet waren voorzien. Zulke hiaten kunnen grote financiële of economische gevolgen hebben.
Verdragen hebben een hogere juridische status dan lokale verordeningen of algemene maatregelen. Een relevant verdrag in dit kader is het Verdrag van Vriendschap, Handel en Scheepvaart tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten van Amerika.
Dit verdrag koppelen we aan de wettelijke regels omtrent toelating en uitzetting, evenals de vergoeding van zorgkosten, zoals geregeld in de Landsverordening Basisverzekering Ziektekosten (BVZ).
Het Amerikaans-Nederlands Vriendschaps- en Handelsverdrag, ondertekend op 8 oktober 1782, was een overeenkomst tussen de Verenigde Staten en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1956 werd dit vervangen door het huidige Verdrag van Vriendschap, Handel en Scheepvaart tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten. Dit verdrag geldt nog steeds in alle landen van het Koninkrijk, dus ook in Curaçao.
In een uitspraak van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie in 2014 werd het volgende vastgesteld:
Het Hof oordeelde dat artikel 3 van het Protocol direct moet worden toegepast. Dit betekent dat Amerikanen hetzelfde verblijfsrecht hebben als Nederlanders die niet op Curaçao zijn geboren.
In 2024 werd dit oordeel bevestigd: niet-Antilliaanse Nederlanders hebben automatisch toelating en hoeven geen verblijfsvergunning aan te vragen. Dat geldt dus ook voor Amerikanen die aan de voorwaarden voldoen.
Door dit juridische kader vallen niet alleen Nederlanders die niet op Curaçao zijn geboren, maar ook Amerikanen die zich hier vestigen onder de BVZ. Voor veel Amerikanen kan dit aantrekkelijk zijn, aangezien zorgpremies in de VS extreem hoog kunnen oplopen.
In de VS zijn 65-plussers vaak verzekerd via Medicare, mits ze minstens tien jaar hebben gewerkt. Werknemers zijn meestal via hun werkgever verzekerd, waarbij werkgevers met meer dan 50 werknemers verplicht een verzekering aanbieden.
Wie geen toegang heeft tot Medicare of een werkgeversverzekering, is aangewezen op de Health Insurance Marketplace. Deze polissen moeten voldoen aan de Affordable Care Act (ACA) en accepteren iedere aanvrager. Maar de kosten zijn hoog: voor een echtpaar van 60+ kunnen de jaarlijkse premies oplopen tot $20.000 – $40.000, afhankelijk van het gekozen pakket (Bronze, Silver, Gold of Platinum). Rookt men, dan kan de premie zelfs 50–100% hoger uitvallen. Dit verklaart waarom 27 miljoen Amerikanen onverzekerd zijn.
Het ontbreken van verzekering, of de hoge premies, maakt het aantrekkelijk voor Amerikanen om zich via het Vriendschapsverdrag in Curaçao te vestigen.
Volgens de BVZ is iedere ingezetene verzekerd, behalve wie een verblijfsvergunning op grond van de Ltu nodig heeft. Omdat Amerikanen geen verblijfsvergunning hoeven aan te vragen, zijn zij automatisch verzekerd.
De financiering van de BVZ komt uit:
De premiehoogte is inkomensafhankelijk:
In 2023 bedroeg de premie-inkomst ƒ 321 miljoen, met een overheidsbijdrage van ƒ 278 miljoen. Eind 2023 waren 139.465 inwoners (89,5% van de bevolking) verzekerd onder de BVZ. Volgens de volkstelling woonden er toen 264 Amerikanen op Curaçao.
Vooral oudere, welgestelde Amerikanen die zich hier vestigen, profiteren van automatische BVZ-dekking. Hun bijdrage wordt bepaald door hun inkomen. Door hun wereldwijde belastbare inkomen te verlagen (bijvoorbeeld via de pensionadoregeling) kunnen zij de premie kunstmatig laag houden, terwijl hun medische risico’s hoger liggen.
Hierdoor betalen zij relatief weinig, terwijl de kosten voor medische zorg vaak aanzienlijk hoger zijn. Vergeleken met de Amerikaanse situatie levert dit forse besparingen op, mede omdat er op Curaçao nauwelijks sprake is van eigen risico of persoonlijke bijdragen.
De groep Amerikanen is klein maar groeiend. Voor wie hier komt werken, gelden echter normale looninhoudingen en sociale premies, inclusief BVZ, waardoor er nauwelijks voordeel is.
Het Vriendschapsverdrag van 1782 maakt dus onderscheid: Amerikanen hebben automatisch recht op BVZ, terwijl andere buitenlanders een verblijfsvergunning en een particuliere zorgverzekering moeten afsluiten.
Bij de invoering van de BVZ in 2013 is niet voorzien dat Amerikanen op grond van het Vriendschapsverdrag automatisch recht hebben op toelating en dus ook op BVZ. Uit de uitspraken van het Hof volgt echter dat dit wél het geval is.
De BVZ dekt geen buitenlanders onder de Ltu, maar wél Amerikanen. Dit was niet de bedoeling van de wetgever, maar het is een aantrekkelijk voordeel voor Amerikanen: lagere premies en aanzienlijk lagere zorgkosten dan in de VS.
